Proefschrift verheldert weerbarstige ICT-problematiek bij de Overheid

KLTZ Dr. Pieter Blank

In zijn dissertatie Gangmaken op het Marsdiep gaat de op 8 april jongsleden gepromoveerde marineofficier KLTZ Pieter Blank op zoek naar achtergronden van de weerbarstige problematiek van ICT-projecten bij de overheid. De gevleugelde uitspraken hierover zijn dat ze te lang duren, te veel kosten, te weinig opleveren en dat de overheid niet leert.

Blank stelt zich een oude maar nog steeds actuele vraag, afkomstig uit een onderzoek van de Algemene Rekenkamer uit 2007: “Hoe komt dat toch?”

Hij komt tot een aantal opmerkelijke bevindingen. Betrokkenen verstaan elkaar niet en het besef daarover ontbreekt. Het veelal gebruiken van abstracte modellen, bouwkundige metaforen en ‘powerpointkaraoke’ ontneemt het zicht op de praktijk van de uitvoering. Een uitvoering waarbij de introductie van een nieuw ICT-systeem altijd een verandering in het samenwerken tussen collega’s onderling betekent.

“Als mensen organisaties bouwen, zijn ze zelf het ‘bouwwerk’“

Het gesprek aangaan

Welke taal, welke benadering, welk besef kan wel soelaas bieden? Beantwoording is niet eenvoudig, gezien de vele onderzoekers die hem zijn voor gegaan. Blank is meer op zoek naar condities waaronder een ICT-project voor betrokkenen kan slagen.
Hij laat zich leiden door hedendaagse postmoderne onderzoekers en hun opvattingen over taal (het discours) en werkelijkheid. ‘Als taal verandert, verandert werkelijkheid’. Maar onderling taalgebruik laat zich niet zomaar veranderen vanwege -zoals de filosoof Foucault aangeeft- de regulerende en inperkende werking van het discours.
Toch is het juist ook Foucault die stelt dat een authentieke spreker wel degelijk een discours kan openbreken. Blank pakt deze handschoen op.
Met zijn ervaring als uitvoerend projectleider binnen het defensie ICT-project SPEER, is hij op zoek gegaan naar een verbindende taal tussen ICT-consultants en uitvoerend personeel. Door het aangereikte vocabulaire toe te passen, kan bij de start van een ICT-project een afgestemde aanvangssituatie worden verkregen.
Meer dan noodzakelijk, want tijdens het SPEER-project bleek er veel onbegrip over de invoering van het nieuwe ICT-systeem. ICT-consultants konden dat niet wegnemen. Het ontwerp bleek niet in te passen in de werkelijkheid. Een vruchtbaar gesprek bleef daarover uit.
Men verstond elkaar niet.

“Als taal verandert, verandert werkelijkheid”

“In hoeverre is het ontstaan van de weerbarstigheid van de problematiek van ICT-projecten bij de overheid nader te duiden, en hoe kan deze weerbarstigheid zodanig verhelderd worden, dat nieuwe perspectieven ontstaan op het slagen van deze projecten bij de overheid?”